Op de ochtend van 11 september 2001 vond er een reeks terroristische aanslagen plaats op verschillende locaties in de Verenigde Staten. De aanslagen van 9/11 gelden als de grootste terroristische aanslagen die ooit gepleegd zijn. In New York vlogen twee passagiersvliegtuigen in op de twee wolkenkrabbers van het World Trade Center (WTC). De wolkenkrabbers stortten een uur later in. Een derde vliegtuig vloog in op het Pentagon (het Amerikaanse Ministerie van Defensie in Washington D.C.). Een vierde aanslag mislukte nadat de passagiers van het gekaapte vliegtuig hun kapers overmeesterden. Dit vliegtuig stortte neer in een weiland. Doordat deze gebeurtenissen overal live te volgen waren op tv, ontstond er wereldwijd een groot gevoel van solidariteit met de slachtoffers.
Wie waren de daders en wat waren hun motieven?
De terroristische groepering Al Qaida onder leiding van Osama bin Laden eiste de aanslagen direct op. In elk vliegtuig zaten zo’n vier à vijf kapers. De kapers waren allemaal overtuigd lid van Al Qaida en worden gezien als zelfmoordterroristen. Een zelfmoordterrorist is iemand die bereid is terreur te zaaien met de eigen dood tot gevolg. Al Qaida had verschillende motieven voor de aanslag, waaronder Amerikaanse inmenging in het Midden-Oosten. De aanslag op het WTC werd gezien als een symbolische aanval op het kapitalistische Westen. De aanslag op het Pentagon werd gezien als een symbolische aanval op de militaire macht van Amerika. De grote media-aandacht betekende dat er enorm veel aandacht kwam voor de symbolische lading van de aanslagen. Het gevolg hiervan was dat veel westerse kapitalistische regeringen zich ook aangevallen voelden. Het verkrijgen van zoveel mogelijk aandacht wordt hierom ook gezien als een van de doelen van de aanslagen. Bin Laden werd uiteindelijk in 2011 in Pakistan gevonden en gedood in een operatie geleid door de CIA, de Amerikaanse inlichtingendienst.
Wat gebeurde er na de aanslagen?
Bij de aanslagen van 9/11 kwamen bijna drieduizend mensen om het leven. De Amerikaanse president Bush beschouwde deze aanslagen als een oorlogsverklaring aan Amerika en riep daarom de War on Terror (oorlog tegen terrorisme) uit, met als hoofddoel het uitschakelen van de daders achter de aanslagen van 9/11. De War on Terror, die begon met de Amerikaanse inval van Afghanistan op 7 oktober 2001, was het begin van een lange periode van omstreden Amerikaanse militaire betrokkenheid in conflicten in het Midden-Oosten. Ook Nederland raakte via steun aan de Verenigde Staten betrokken bij conflicten in het Midden-Oosten.
De zogenoemde wereldwijde War on Terror duurt in zekere zin nog steeds voort, al wordt het niet altijd meer zo genoemd. Hoe de oorlog door bijvoorbeeld Amerika gevoerd wordt, is in de loop der tijd veranderd. Amerika heeft de afgelopen jaren haar directe betrokkenheid beperkt. Er zijn bijvoorbeeld sinds 30 augustus 2021 geen Amerikaanse militairen meer in Afghanistan. De Amerikaanse president Biden heeft ook laten weten dat Amerikaanse soldaten in Irak alleen nog ingezet gaan worden voor de opleiding van het Irakese leger, niet meer om te helpen met vechten.
Door de vele conflicten heeft het Midden-Oosten de afgelopen twintig jaar in een continue staat van onrust verkeerd. De levens van miljoenen mensen zijn negatief beïnvloed en er zijn honderdduizenden slachtoffers gevallen. De afgelopen jaren is de kritiek op de westerse militaire aanwezigheid in het Midden-Oosten dan ook flink toegenomen. Sommigen stellen dat de Westerse militaire aanwezigheid een belangrijke oorzaak is voor een groeiende haat tegen het Westen in het Midden-Oosten.
Veelgestelde vragen
Kan een terroristische aanslag zoals 9/11 nog een keer plaatsvinden?
Terroristische aanslagen kunnen nooit helemaal voorkomen worden. Zo worden er soms nog passagiersvliegtuigen gekaapt (zoals de kaping van een Egypt-Air-vliegtuig in 2016). Maar de veiligheidsmaatregelen op vliegvelden zijn sinds 9/11 dusdanig versterkt dat de kans erg klein is dat zoiets weer gebeurt.
Heeft de War on Terror bijgedragen aan het ontstaan van IS?
Ja. De vele oorlogen in het Midden-Oosten die werden gevoerd in naam van de War on Terror resulteerden in toenemende woede richting het Westen in de regio. Dit heeft waarschijnlijk bijgedragen aan het ontstaan van geradicaliseerde islamitische groeperingen zoals IS (Islamitische Staat), die zich onder andere tegen invloeden van het Westen keren. Toch is het ook belangrijk om op te merken dat het ontstaan van IS daarnaast verklaard kan worden door interne processen en problemen. Denk hierbij aan de frustraties tegenover dictatoriale machthebbers in landen in het Midden-Oosten (gesteund door westerse landen), armoede en overbevolking.
Ook de Arabische Lente (een reeks opstanden in het Midden-Oosten in 2010 en 2011) is van belang bij het begrijpen van de totstandkoming van IS. Deze opstanden werden veroorzaakt door een hoge werkeloosheid, dictators die volgens het volk te lang aan de macht waren en mislukte oogsten. Deze opstanden resulteerden in grote chaos in met name Syrië, waar IS direct gebruik van maakte. De laatste jaren is zo goed als alle door IS bezette grond echter weer terugveroverd.
Meer weten?
- Jenkins, S. et al. (2011, 5 september). What impact did 9/11 have on the world? The Guardian. https://www.theguardian.com/commentisfree/2011/sep/05/9-11-impact-world-al-qaida
Meer zien?
- VPRO Tegenlicht (2011, 12 september). De impact. Betekenis van 9/11 (video). VPRO.
- VPRO Tegenlicht (2016, 31 januari). Tegenlicht Kort: Hoe is IS ontstaan? (video). YouTube.
- NOS op 3 (2021, 9 september). Hoe 9/11 de wereld veranderde (video). YouTube.
Credits thumbnail
Michael Foran (Wikimedia Commons), https://creativecommons.org/licenses/by/2.0/deed.nl