Eén jaar oorlog tussen Israël en Hamas: terugkijken met Peter Malcontent 

Op 7 oktober 2024 is het een jaar geleden dat Hamas een aanslag pleegde op Israël. Israël startte daarop een militaire operatie in Gaza met veel slachtoffers als gevolg. Helaas is er nog geen zicht op het einde van dit conflict. De spanningen breiden zich bovendien snel uit in de regio, met escalaties tussen Hezbollah (Libanon), Iran en Israël. Om stil te staan bij het Israëlisch-Palestijns conflict ging TerInfo in gesprek met Peter Malcontent. Malcontent is historicus, universitair docent aan de Universiteit Utrecht en expert op het Israëlisch-Palestijns conflict. We vroegen Malcontent onder meer hoe hij zelf naar dit conflict kijkt en hoe hij denkt over de nabije toekomst in deze regio. Ook vroegen we hem naar hoe het is om les te geven over dit onderwerp. 

Als wetenschapper en docent houd jij je bezig met het Israëlisch-Palestijns conflict. Het is nu een jaar oorlog tussen Israël en Hamas. Hoe heb jij deze periode persoonlijk beleefd?

Malcontent: ‘Ik moet me continu opsplitsen: ik ben een wetenschapper, maar ook een mens. Als wetenschapper behoud ik een bepaalde afstand. Het is niet mijn taak om mensen een mening op te dringen. Mijn taak is om mensen, waaronder jongeren en studenten, genoeg handvatten te geven om zelf conclusies te trekken. Het Israëlisch-Palestijns conflict is niet alleen letterlijk, maar ook figuurlijk een mijnenveld. Het is belangrijk om niet te snel conclusies te trekken en dit alleen te doen op basis van feiten en gedegen analyses. Met mijn analyse van het conflict hoop ik hier een bijdrage aan te leveren.

Tegelijkertijd ben ik natuurlijk gewoon een mens, een gewone burger. Elke morgen bekijk ik verschillende websites om te zien wat er allemaal weer is gebeurd. Ik merk op zulke momenten wel dat een zekere mate van cynisme en moedeloosheid meester van me maakt.’ 

Wat Hamas toen heeft gedaan is natuurlijk verschrikkelijk, maar wat Israël daarna deed, is minstens zo verschrikkelijk.

Wat stemt je precies cynisch?

‘Het Israëlisch-Palestijns conflict bestaat natuurlijk al veel langer, maar het conflict wordt steeds heftiger. Ik had verwacht dat 7 oktober een ‘wake-up call’ zou zijn voor zowel Israël als de internationale gemeenschap. Wat Hamas toen heeft gedaan is natuurlijk verschrikkelijk, maar wat Israël daarna deed, is minstens zo verschrikkelijk. Er zijn zoveel kinderen, vrouwen en burgers omgekomen! Maar als je kijkt naar hoe de internationale gemeenschap de crisis in Gaza aanpakt en hoe het machteloos kijkt naar wat er in Libanon gebeurt…’ 

Hoe kijk jij naar de situatie in Libanon?

‘Hezbollah is natuurlijk zelf met raketten gaan schieten op Israël. Waarom zou Israël er niet voor mogen zorgen dat de bevolking terugkeert naar Noord-Israël en waarom zou Israël dan inderdaad niet stellingen van Hezbollah mogen aanvallen? (Lees meer over de inval van Israël in Libanon in onze kennisbank.) Alleen vallen daar nu ook al best veel burgerdoden en als dat aantal groeit, dan kom je op een gegeven moment in hetzelfde verhaal als dat van Gaza terecht. Maar we, de internationale gemeenschap, zijn niet in staat om te zeggen: “Zou het een onsje minder mogen?”, en daar ga je geen conflict mee oplossen. Het is wachten op de volgende fase.’*  

Wat zou de internationale gemeenschap anders moeten doen? 

‘Het lijkt erop alsof de les gewoon nog niet geleerd is. Je moet toch vaststellen dat de manier waarop de internationale gemeenschap, de Europese Unie en de Verenigde Staten met dit conflict omgaan ons niet veel brengt. De oorzaken van het conflict blijven onopgelost en daardoor zitten we over tien jaar weer in dezelfde situatie. Dat is ook iets wat de geschiedenis ons leert. Met alleen vriendelijk praten ga je de betrokken partijen niet tot definitieve vrede bewegen. We kunnen ons als internationale gemeenschap niet veroorloven dat er nog een keer een crisis van deze grootte in het Midden-Oosten plaatsvindt. Het is niet alleen een humanitaire crisis, maar het is ook een crisis die onze veiligheid in Europa raakt. Dat moeten we toch allemaal niet willen?!’  

Als er een dossier is waarop de VN nooit succesvol heeft weten te handelen, dan is het dat van het Israëlisch-Palestijns conflict.

Is de VN bij machte om dit conflict te stoppen?

‘Ik vind dit soms een beetje een ahistorische opmerking. Het suggereert namelijk dat er een periode is geweest waarin de VN wél bij machte is geweest dit conflict te sturen, maar dat was eigenlijk nooit zo. Als er een dossier is waarop de VN eigenlijk nooit succesvol heeft weten te handelen, dan is het dat van het Israëlisch-Palestijns conflict. Dat begon al in 1947 toen de net opgerichte VN moest beslissen wat te doen met het Britse mandaatgebied Palestina. Uiteindelijk besloot de VN om Palestina op te splitsen in een Joodse en een Palestijns-Arabische staat. Maar terwijl bij voorbaat al duidelijk was dat de Palestijnse Arabieren en de omliggende Arabische landen daar niet akkoord mee wilden gaan, zei de VN: “Jullie moeten het zelf uitzoeken, wij gaan geen troepen sturen”. Toen Israël tijdens de Zesdaagse Oorlog in 1967 Gaza, de Westelijke Jordaanoever en Oost-Jeruzalem bezette, nam de VN-Veiligheidsraad een resolutie aan waarin Israël werd bevolen alle bezette gebieden te verlaten. Maar bijna zestig jaar later zit Israël daar nog steeds.’ 

Is er een oplossing voor dit conflict?

‘Het is inmiddels een heel ingewikkeld conflict geworden, maar de oplossing is best simpel. Het uitgangspunt moet in mijn ogen zijn: “geef de Palestijnen een onafhankelijke staat in Gaza en op de Westelijke Jordaanoever.” Dit is de bekende tweestatenoplossing. Israël zegt vaak dat de Palestijnen niet willen ophouden met vechten, of in oplossingen willen denken. Maar vergeet niet dat de Palestijnen inmiddels best veel water bij de wijn hebben gedaan. De meeste Palestijnen, en dan hebben we het niet over Hamas, zeggen ook: “geef ons een eigen staat in Gaza en de Westelijke Jordaanoever. De rest mag Israël houden. Dan is het klaar!”.’  

Hoe kijken de Palestijnen aan tegen Hamas? 

‘Het is niet onbegrijpelijk dat veel Palestijnen niks met Hamas te maken willen hebben, maar toch denken dat Hamas de enige is die voor ze opkomt. Hamas doet dat weliswaar niet op de goede manier, maar doet – in de ogen van de Palestijnen – in ieder geval iets. En als je dan zo gefrustreerd bent dat er niemand iets doet, maar je ergste vijand doet dat wel, tja, dan kan je grootste vijand ineens je beste vriend blijken te zijn.’ 

Jij geeft les over dit conflict. Hoe pak je dat aan?

‘Ik zeg altijd aan het begin van een cursus of lezing dat dit conflict mij raakt. Maar ik geef les op een universiteit in een academische context en het is de kunst — en dat is een moeilijke uitdaging — om het conflict ook op een analytische manier te benaderen. Dat probeer ik ook en dat verwacht ik ook van mijn studenten.’  

Lopen de emoties weleens hoog op in jouw collegezaal?

‘Dat valt reuze mee. Als er al een keer een stevige discussie ontstaat, dan ga ik na afloop altijd naar de student in kwestie toe. Ik zeg dan: “We hebben een stevige discussie gehad, dat moet kunnen. Dat betekent niet dan ik geen respect heb voor jouw mening. En laten we elkaar als persoon niet naar het leven staan.” Ik heb ook weleens in Rotterdam gestaan voor een hele grote groep studenten van over de hele wereld, waarbij er ook studenten waren met emoties over dit conflict en er meer pro-Palestijns in stonden. Ook zij stelden op een normale manier vragen. Sommige van hen kwamen na afloop naar me toe en zeiden dat ik een goed verhaal had verteld. Nou, als iemand naar huis gaat met iets meer bagage, dan heb ik bereikt wat ik wilde!’

Is dit conflict uitzichtloos? 

‘Het Israëlisch-Palestijns conflict is al decennia gaande. Tegelijkertijd is geen dag in het Midden-Oosten hetzelfde, er kan daar van alles snel veranderen. Zo heeft Israël inmiddels vrede gesloten met voormalige vijanden Egypte en Jordanië, en ook Saoedi-Arabië staat welwillend tegenover een vredesakkoord. Als we naar de geschiedenis kijken zien we ook dat er momenten zijn geweest dat Israëliërs en de Palestijnen wél met elkaar om tafel zaten, zoals tijdens de Oslo-akkoorden. Ondanks dat het huidige conflict dus lastig is, moet je altijd hoop houden. 

Wat zou je leerlingen mee willen geven rondom dit conflict?

Het lastige aan de tijd waarin we leven is dat alles wat er in de wereld gebeurt rechtstreeks zichtbaar is op jouw telefoon. Iedere crisis in welke uithoek van de wereld dan ook. Het is daarom heel belangrijk om ervoor te zorgen dat je conclusies trekt op basis van feiten, en niet zomaar meegaat in de waan van de dag.’   

* Dit interview vond plaats op 26 september 2024, dus nog voordat Israël in de nacht van 30 september op 1 oktober met grondtroepen Libanon introk.

Meer weten?

Malcontent, P. (2018). Een open zenuw: Nederland, Israël & Palestina. Boom uitgevers.

Credits

Thumbnail: A1988 (Pixabay), https://pixabay.com/nl/service/license/
Foto van Peter Malcontent is gemaakt door Tara van de Broek van DUB.