‘Dat is onzin en klopt niet! Ik ga het aan mijn ouders vertellen!’ is de zin die docenten vrezen te horen van hun leerlingen wanneer ze gevoelige en controversiële onderwerpen bespreken in de klas. Het is niet ongebruikelijk dat docenten zich zorgen maken over ouders/verzorgers die naar school komen om erover te klagen dat leerlingen zojuist een andere manier van denken over bepaalde kwesties hebben geleerd. Uitdaging van het eigen gevoel van ‘waarheid’ en ‘realiteit’ kan bij leerlingen en ouders tot confronterende reacties leiden. Maar hoe kan je omgaan met deze mogelijke weerstand? Om docenten, onderwijsprofessionals en schoolleiders te helpen om echte of vermeende spanningen te voorkomen heeft TerInfo een handleiding opgesteld. Deze staat vol met handvatten om op een respectvolle, gevoelige, systematische en oplossingsgerichte manier hier mee om te gaan.
Controversiële kwesties
Wat maakt dat iets als controversieel wordt ervaren? Wat op het ene moment als controversieel wordt ervaren, kan op een ander moment relatief onschuldig lijken; en wat in de ene context controversieel is, is dat in een andere context misschien niet. Het is soms lastig om van tevoren in te schatten hoe de bespreking zal lopen en welke gevoelens deze zal oproepen. Maar als een onderwerp als controversieel wordt ervaren, wordt dat vaak vanzelf duidelijk: de spanning neemt toe en emoties kunnen oplopen. Leerlingen of ouders blijken tegenstrijdige denkbeelden te hebben over onderwerpen, gebaseerd op verschillende waarden. En dit kan voor verdeling zorgen.
In het onderwijs kunnen controversiële kwesties ontstaan over elk aspect van het schoolleven, zoals het curriculum, maar ook de schoolcultuur. Docenten kunnen problemen ervaren met het lesgeven over een lange lijst aan onderwerpen. Hieronder vallen bijvoorbeeld: mensenrechten, vrijheid van meningsuiting, geschiedenis van oorlog of conflicten, burgerschap, seksuele diversiteit, migratie, racisme/discriminatie, klimaatverandering, genocide, islam, abortus, terrorisme, antisemitisme, evolutie, COVID-19 en vaccinaties.
De pedagogische balans
Lesgeven over controversiële onderwerpen is een grote uitdaging die tot pedagogische dilemma’s kan leiden. Je wil als docent leerlingen kennis meegeven over gevoelige onderwerpen en hen leren hoe ze hier een gezonde discussie over kunnen voeren. Maar dit kan ook spanning veroorzaken voor de leerling. Bijvoorbeeld als familieleden van de leerling een ander standpunt hebben, en er loyaliteitsconflicten optreden. Deze handleiding wil docenten daarom helpen om proactief een positieve band met ouders op te bouwen. Zo kan de ’tikkende tijdbom’ van een (onverwachtse) botsing met ouders worden voorkomen en kan de angst voor confrontatie worden verminderd.
Voor wie?
We richten ons in de handleiding voornamelijk op wat docenten op het niveau van de school en op persoonlijk niveau kunnen doen om mogelijke problemen in de communicatie met ouders te voorkomen en zich erop voor te bereiden. Zo is de handleiding een instrument voor zelfreflectie waarmee docenten kunnen nadenken over de manier waarop ze de communicatie aanpakken. De strategieën voor de schoolbrede benadering zijn nuttig voor docenten omdat het hen in staat kan stellen om invloed uit te oefenen op de besluitvormingsprocessen in de school. Maar ook voor schoolleiders is de handleiding relevant. Hen moedigen wij aan om de juiste omstandigheden te creëren en/of te ondersteunen zodat docenten zich veiliger voelen in uitdagende situaties.
Deze handleiding is gebaseerd op een internationale handleiding voor geschiedenisdocenten op de Balkan. Dit gebied wordt nog steeds gekenmerkt door grote spanningen over het geschiedenisonderwijs. TerInfo heeft de handleiding samen met een expertgroep van docenten en deskundigen aangepast en – waar mogelijk – in de Nederlandse context geïntegreerd. We denken dat veel delen van de handvatten ook bruikbaar zijn buiten het geschiedenisonderwijs.
Verder lezen?
Benieuwd geworden naar de handvatten? Je leest de handleiding hier.
Credits thumbnail
TerInfo.