Op 4 april 2024 bestaat de Noord-Atlantische Verdragsorganisatie (NAVO) 75 jaar. Een mooi moment om stil te staan bij de geschiedenis van de NAVO en het belang van dit bondgenootschap vandaag de dag. Want sinds de invasie van Rusland in Oekraïne (februari 2022) staat de NAVO voor tal van nieuwe uitdagingen, zoals het beschermen van waarden als democratie, veiligheid, vrijheid en de rechtsstaat. Ter gelegenheid van dit jubileum ontwikkelden de Atlantische Commissie en TerInfo een lespakket over 75 jaar NAVO met o.a. een simulatiespel. Hierin komen onderwerpen als geopolitiek, desinformatie en binnenlandse waarden tegenover buitenlandse politieke bedreigingen aan bod. Kortom een lespakket dat goed aansluit bij havo/vwo-bovenbouw en vakken als geschiedenis, aardrijkskunde en maatschappijleer.
De geschiedenis van de NAVO in vogelvlucht
De NAVO is een politiek en militair bondgenootschap tussen Noord-Amerikaanse en Europese landen dat in 1949, aan het begin van de Koude Oorlog, werd opgericht. Het is bedoeld om nieuwe oorlogen te voorkomen en ervoor te zorgen dat dictatoriale regimes hun democratische buurlanden niet meer konden bedreigen en bezetten, zoals nazi-Duitsland dat had kunnen doen. Geen gekke gedachte met de verwoesting en tragedies van de Tweede Wereldoorlog (1939-1945) nog vers in het geheugen. Het belangrijkste doel van het bondgenootschap is dan ook het waarborgen van de collectieve veiligheid van de 32 leden. Het principe van solidariteit en eensgezindheid staat hierbij centraal. Dat houdt in dat een aanval op een land wordt gezien als een aanval op alle aangesloten landen, beter bekend als artikel 5 van het Noord-Atlantische verdrag.
Het is niet geheel toevallig dat de NAVO juist tot stand kwam aan het begin van de Koude Oorlog (1945-1991). Tijdens de Tweede Wereldoorlog werkten de Verenigde Staten en de Sovjet-Unie nog samen tegen nazi-Duitsland, ondanks de al aanwezige ideologische verschillen. Maar na de Tweede Wereldoorlog kwamen deze verschillen meer op de voorgrond te staan, waardoor hun samenwerking snel afbrokkelde. De Verenigde Staten als een democratisch land met een vrijemarkteconomie stond tegenover de Sovjet-Unie met een communistische dictatuur en een planeconomie. De landen kwamen tegenover elkaar te staan en het onderlinge wantrouwen nam alleen maar toe. Ondertussen werd het communisme in een aantal Europese landen populairder, wat leidde tot zorgen bij o.a. de Verenigde Staten. Door de verwoestingen van de Tweede Wereldoorlog leefden veel mensen in armoede. Dit bleek een goede voedingsbodem voor het communisme te zijn, omdat die ideologie een samenleving belooft waarin iedereen gelijk is. Democratische regeringen, zoals Amerika en Nederland, waren behoorlijk bang dat de invloed van de Sovjet-Unie op een gewelddadige manier naar hun eigen land en omringende Europese landen zou uitbreiden. Voor West-Europa was het dan ook belangrijk dat er een organisatie zou komen die Europa kon beschermen tegen de militaire dreiging van de Sovjet-Unie. Zo geschiedde, want met de oprichting van de NAVO in 1949 werd dit werkelijkheid. Waar er bij de oprichting twaalf landen lid waren van de NAVO, is dit aantal inmiddels gestegen naar 32, met recente toevoeging van Finland en Zweden. Niet alle leden van de Europese Unie (EU) zijn echter lid van de NAVO. En omgekeerd zijn niet alle NAVO-leden lid van de EU.
Het belang van de NAVO
In de afgelopen 75 jaar is er met regelmaat getwijfeld binnen de internationale gemeenschap over het voortbestaan van de NAVO. Dit met name toen er officieel een einde kwam aan de Koude Oorlog met de val van de Sovjet-Unie in 1991. De communistische dreiging, waarvoor de NAVO tevens was opgericht, leek te verdwijnen. Daarom werd gedacht dat de NAVO ook zou ophouden te bestaan, maar het tegenovergestelde gebeurde. Naast haar hoofdmissie van collectieve verdediging, heeft de NAVO zich door de jaren heen aangepast aan de veranderde veiligheidsomstandigheden. Het bondgenootschap is betrokken geweest bij crisisbeheersingsoperaties, vredeshandhaving en het bevorderen van veiligheid en stabiliteit, ook buiten het NAVO-verdragsgebied. De NAVO breidde zich uit en kreeg er nieuwe taken bij. Zo zet de NAVO zich in voor vrede en veiligheid in Midden- en Oost-Europa en kwam er zelfs een partnerschap voor de vrede, waar ook Rusland aan deelnam. Toen op 11 september 2001 de terroristische aanslagen in de Verenigde Staten plaatsvonden, trad voor het eerst artikel 5 van de NAVO in werking. Zo bleek het NAVO-bondgenootschap wederom van belang.
Waar er in de jaren ’90 nog sprake was van een verbeterde relatie met Rusland, begon dit vanaf 2000 met de komst van president Vladimir Poetin af te nemen. Poetin streefde ernaar Rusland weer tot een grote mogendheid te maken. Was de eerder verdwenen dreiging dan toch weer terug? Met de inval van Georgië (2008) en de inname van de Krim (2014) nog in het achterhoofd, viel Rusland op 22 februari 2024 Oekraïne binnen. De NAVO veroordeelde de acties van Rusland. Sinds dat moment staat de NAVO voor nieuwe uitdadingen. Experts spreken dan ook van een nieuwe Koude Oorlog, een Koude Oorlog 2.0. Sinds het uitbreken van de oorlog in Oekraïne is de NAVO weer meer aandacht gaan besteden aan de verdediging van Europa. En naast haar hoofdtaken op het gebied van collectieve verdediging, crisisbeheersing en coöperatieve veiligheid, waaronder bestrijding van terrorisme, kreeg het bondgenootschap ook taken erbij op het gebied van cyberoorlog, hybride conflicten en technologische uitdagingen. Kortom, de NAVO blijkt ook anno 2024 een essentiële alliantie voor vrede, stabiliteit en welvaart
Lespakket met spel: 75 jaar NAVO
Ter gelegenheid van het 75-jarig bestaan van de NAVO ontwikkelden de Atlantische Commissie en TerInfo een lespakket. Dit lespakket bestaat uit een lesmodule (havo, vwo) met leesvragen over de oprichting van de NAVO, de periode tijdens en na de Koude Oorlog en meer recente uitdagingen voor het bondgenootschap, die je in een lesuur kunt behandelen. Ook ontwikkelden we het Model NATO-spel (havo, vwo), waarin leerlingen een NAVO-lidstaat vertegenwoordigen en proberen consensus te bereiken aan de hand van casussen. Het lespakket is gemaakt op twee niveaus: havo-bovenbouw en vwo-bovenbouw.
Het onderwerp is voor leerlingen niet alleen erg actueel, maar het lesmateriaal leert ze ook de geschiedenis van Europa en Nederland beter te begrijpen. De afgelopen 75 jaar hebben we in West-Europa in vrijheid kunnen doorbrengen, maar de wereld laat ook instabiliteit zien, zeker sinds de inval van het Russische leger in Oekraïne in februari 2022. Het lijkt soms voor ons in Nederland ver weg, maar leerlingen krijgen dagelijks veel dingen mee en weten en zien veel meer dan wij soms denken. Met dit nieuwe lespakket leggen wij de geschiedenis van de NAVO uit, stippen we het belang van het bondgenootschap aan, laten we zien waarom Nederland belang heeft bij lidmaatschap van de NAVO en laten we leerlingen ervaren hoe besluitvorming werkt. Leerlingen leren met dit lesmateriaal om samen te werken en vanuit verschillende perspectieven op zoek te gaan naar oplossingen. Hierbij worden ook vaardigheden geoefend als debatteren, actief luisteren en feedback geven en ontvangen. Daarnaast ondersteunt het materiaal ook de leerdoelen van vakken als geschiedenis, aardrijkskunde en maatschappijleer.
Benieuwd naar het lesmateriaal? Dat kun je hier vinden. Bekijk ook ons dossier over 75 jaar NAVO, waarin alle relevante artikelen, lesplannen en werkvormen rondom dit onderwerp gebundeld zijn.
Credits thumbnail
Clker-Free-Vector-Images (Pixabay), https://pixabay.com/nl/service/license-summary/